Japoński Zen kojarzy się z wieloma formami sztuki: malowanie, kaligrafia, układanie kwiatów, flet shakuhachi, sztuki walki. Nawet ceremonia picia herbaty kwalifikuje się jako rodzaj sztuki Zen. Poezja jest także tradycyjną sztuką zen, a najbardziej znaną na Zachodzie formą poezji jest haiku.
Haiku, minimalistyczne wiersze zwykle w trzech wersach, są popularne na Zachodzie od dziesięcioleci. Niestety, wiele tradycyjnych zasad pisania haiku wciąż nie jest dobrze rozumianych na Zachodzie. Większość zachodniego „haiku” wcale nie jest haiku. Co to jest haiku i co czyni go sztuką Zen?
Historia Haiku
Haiku ewoluowało od innej poetyckiej formy zwanej renga . Renga jest rodzajem wiersza opartego na współpracy, który powstał na początku pierwszego tysiąclecia Chin. Najstarszy przykład renga w Japonii pochodzi z VIII wieku. W XIII wieku renga rozwinęło się w wyjątkowo japoński styl wiersza.
Renga została napisana przez grupę poetów pod kierunkiem mistrza renga, a każdy poeta wniósł werset. Każdy wiersz zaczynał się od trzech wierszy, odpowiednio, pięciu, siedmiu i pięciu sylab, po których następowały dwa wiersze po siedem sylab. Każdy pierwszy wiersz nazywał się hokku .
Matsuo Basho (1644-1694) przypisuje się przekształcenie pierwszych trzech linii renki w samodzielne wiersze, które znamy jako haiku. W niektórych wersjach swojego życia Basho jest opisywany jako mnich Zen, ale bardziej prawdopodobne jest, że był laikiem, który praktykował Zen ponownie. Jego najbardziej znane haiku zostało przetłumaczone na wiele sposobów:
Stary Staw.
Wskakuje żaba -
Plusk.
Haiku na Zachodzie
Haiku przybyło na Zachód pod koniec XIX wieku, z kilkoma mało zauważonymi antologiami opublikowanymi w języku francuskim i angielskim. Kilku znanych poetów, w tym Ezra Pound, próbowało swoich sił w haiku z nieoczywistymi rezultatami.
Język haiku w języku angielskim stał się popularny na Zachodzie w latach „pokonanego Zen” w latach 50. XX wieku, a wielu niedoszłych poetów haiku i nauczycieli języka angielskiego posługiwało się wspólną formą strukturalną jako cechą charakterystyczną haiku. Trzy linie z pięcioma, siedem i pięć sylab w odpowiednich wierszach. W rezultacie wiele naprawdę złych haiku napisano po angielsku.
Co sprawia, że Haiku jest sztuką zen
Haiku jest wyrazem bezpośredniego doświadczenia, a nie wyrażeniem pomysłu na temat tego doświadczenia. Być może najczęstszym błędem popełnianym przez zachodnich pisarzy haiku jest użycie formularza do wyrażenia wyobrażenia o doświadczeniu, a nie samo doświadczenie.
Na przykład jest to naprawdę złe haiku:
Róża reprezentuje
Pocałunek matki, dzień wiosny
Tęsknota kochanka.
Jest źle, ponieważ wszystko jest koncepcyjne. Nie daje nam doświadczenia. Kontrastować z:
Zwiędły bukiet róż
Pozostawiony w nowej trawie
Przy nagrobku.
Drugie haiku może nie jest świetne, ale wprowadza cię w chwilę.
Poeta jest także jednym ze swoim podmiotem. Basho powiedział: „Podczas komponowania wersetu nie pozwól, by szerokość włosów oddzielała twój umysł od tego, co piszesz; skomponowanie wiersza musi być wykonane natychmiast, jak drwal ścigający wielkie drzewo lub szermierz skaczący na niebezpiecznego wroga. „
Haiku dotyczy natury, a wiersz powinien zawierać przynajmniej wskazówkę dotyczącą pory roku, często jednym słowem zwanym kigo . Oto kolejne haiku:
Kormoran spada
Do stawu; pływający
Żółte liście falują.
„Żółte liście” pokazują, że to haiku spadające.
Ważną konwencją haiku jest słowo kireji lub „cut”. W języku japońskim kireji dzieli wiersz na dwie części, często ustanawiając zestawienie. Innymi słowy; kireji odcina tok myślenia w haiku, które jest techniką nadawania ugryzienia wiersza. To jest och! po części to, że angielskie haiku wydaje się zbyt często pomijać.
Oto przykład Kobayashi Issa (1763–1828). Issa był kapłanem Jodo Shinshu, a nie Zenem, ale i tak napisał dobre haiku.
Z nozdrza
Wielkiego Buddy
przychodzi jaskółka
Haiku po angielsku
Japoński Zen ma silną estetykę „właściwej ilości”, od liczby kwiatów w układzie, ile jesz jedzenia i ile słów używasz w haiku.
Możesz zauważyć, że większość przykładów haiku powyżej nie jest zgodna z zasadą sylaby pięć-siedem-pięć. Wzór sylab działa lepiej w języku japońskim. W języku angielskim lepiej używać nie więcej słów, niż trzeba. Jeśli zauważysz, że dodajesz przymiotnik tu i tam, aby sylaba się liczyła, to nie jest dobre pisanie haiku.
Jednocześnie, jeśli walczysz o przestrzeganie zasady sylaby pięć-siedem-pięć, być może próbujesz spakować zbyt wiele w jedno haiku. Spróbuj bardziej skoncentrować się.
A teraz, kiedy wiesz, jak napisać prawdziwe haiku, spróbuj.
