Podczas gdy dwie księgi Biblii (Ewangelia Łukasza i Dzieje Apostolskie) są tradycyjnie przypisywane św. Łukaszowi, trzecia z czterech ewangelistów jest wymieniona tylko trzykrotnie z imienia w Nowym Testamencie. Każda wzmianka jest w liście od Świętego Pawła (Kolosan 4:14; 2 Tymoteusza 4:11; Filemona 1:24) i każda wskazuje, że Łukasz jest obecny z Pawłem w czasie jego pisania. Na tej podstawie założono, że Łukasz był greckim uczniem Świętego Pawła i nawróconym z pogaństwa. To, że Dzieje Apostolskie często mówią o Kościele w Antiochii, greckim mieście w Syrii, wydaje się potwierdzać źródła pozabiblijne, które mówią, że Łukasz był rodem z Antiochii, a Ewangelia Łukasza jest napisana z myślą o ewangelizacji pogan.
W Kolosan 4:14 Święty Paweł nazywa Łukasza „najdroższym lekarzem”, z którego wynika tradycja, że Łukasz był lekarzem.
Szybkie fakty
- Święto: 18 października
- Rodzaj święta: święto
- Odczyty: 2 Tymoteusza 4: 10-17b; Psalm 145: 10-11, 12-13, 17-18; Łukasza 10: 1-9 (pełny tekst tutaj)
- Daty: nieznane (Antioch?) - ok. 84 (Boeotia, Grecja)
- Symbol: Skrzydlaty wół
- Patron: Artyści, lekarze, chirurdzy, studenci, kawalerowie, browarnicy, rzeźnicy, introligatorzy, hutnicy szkła, złotnicy, koronnicy, notariusze
Życie świętego Łukasza
Podczas gdy Łukasz wskazuje we wstępnych wersach swojej ewangelii, że nie znał Chrystusa osobiście (odnosi się do wydarzeń zapisanych w jego ewangelii jako przekazanych mu przez tych, „którzy od początku byli naocznymi świadkami i sługami słowa”), tradycja głosi, że Łukasz był jednym z 72 (lub 70) uczniów wysłanych przez Chrystusa w Łukasza 10: 1-20 „do każdego miasta i miejsca, do którego on sam miał przyjść”. Tradycja może wynikać z faktu, że Łukasz jest jedynym pisarzem ewangelii, który wspomniał o 72. Jednak jasne jest, że Łukasz spędził wiele lat jako towarzysz św. Pawła. Oprócz świadectwa św. Pawła, że Łukasz towarzyszył mu w niektórych jego podróżach, mamy własne świadectwo Łukasza w Dziejach Apostolskich (zakładając, że tradycyjna identyfikacja Łukasza jako autora Dziejów Apostolskich jest poprawna), poczynając od jego użycia słowo my w Dziejach Apostolskich 16:10.
Kiedy święty Paweł był uwięziony na dwa lata w Cezarei Filipowej, Łukasz albo tam przebywał, albo często go odwiedzał. Większość uczonych uważa, że w tym czasie Łukasz napisał swoją ewangelię, a niektórzy uważają, że Łukasz pomógł następnie św. Pawłowi w napisaniu Listu do Hebrajczyków. Kiedy Święty Paweł, jako obywatel rzymski, zwrócił się do Cezara, Łukasz towarzyszył mu do Rzymu. Był ze św. Pawłem przez większość swojego pierwszego uwięzienia w Rzymie, co mogło mieć miejsce, kiedy Łukasz skomponował Dzieje Apostolskie. Sam Święty Paweł (w 2 Tymoteusza 4:11) świadczy, że Łukasz pozostał z nim pod koniec drugiego rzymskiego uwięzienia („Tylko Łukasz jest ze mną”), ale po męczeństwie Pawła niewiele wiadomo o dalszych podróżach Łukasza.
Tradycyjnie samego św. Łukasza uważano za męczennika, ale szczegóły jego męczeństwa utraciły historię.
Ewangelia Świętego Łukasza
Ewangelia Łukasza dzieli wiele szczegółów ze św. Markiem, ale to, czy mają one wspólne źródło, czy też sam Mark (o którym wspomina św. Paweł za każdym razem, gdy wspomina Łukasza) był źródłem Łukasza, jest przedmiotem dyskusji. Ewangelia Łukasza jest najdłuższa (według liczby słów i wiersza) i zawiera sześć cudów, w tym uzdrowienie dziesięciu trędowatych (Łk 17: 12-19) i ucha sługi najwyższego kapłana (Łk 22: 50-51) oraz 18 przypowieści, w tym Dobry Samarytanin (Łk 10: 30-37), Syn marnotrawny (Łk 15: 11-32) oraz Celnik i Faryzeusz (Łk 18: 10-14), których nie ma w żadnym inne ewangelie.
Narracja o dzieciństwie Chrystusa, znaleziona w rozdziale 1 i rozdziale 2 ewangelii Łukasza, jest głównym źródłem zarówno naszych obrazów Bożego Narodzenia, jak i radosnych tajemnic różańca. Łukasz przedstawia także najbardziej spójny i kompleksowy opis drogi Chrystusa do Jerozolimy (od Łukasza 9:51 do Łukasza 19:27), która zakończyła się wydarzeniami Wielkiego Tygodnia (Łuk 19:28 do Łukasza 23:56).
Żywotność obrazów Łukasza, szczególnie w narracji niemowlęcej, może być źródłem tradycji, która głosi, że Łukasz był artystą. Liczne ikony Matki Boskiej z Dzieciątkiem Chrystusa, w tym słynna Czarna Madonna z Częstochowy, zostały namalowane przez Świętego Łukasza. Rzeczywiście tradycja utrzymuje, że ikona Matki Boskiej Częstochowskiej została namalowana przez Świętego Łukasza w obecności Matki Boskiej na stole należącym do Świętej Rodziny.
