Theravada jest dominującą formą buddyzmu w większości Azji Południowo-Wschodniej, w tym w Birmie (Myanmarze), Kambodży, Laosie, Sri Lance i Tajlandii. Twierdzi, że około 100 milionów wyznawców na całym świecie. Jego doktryny pochodzą z Pali Tipitaka lub Kanonu Pali, a jego podstawowe nauki zaczynają się od Czterech Szlachetnych Prawd.
Theravada jest także jedną z dwóch podstawowych szkół buddyzmu; drugi nazywa się Mahayana. Niektórzy powiedzą, że istnieją trzy szkoły podstawowe, a trzecią jest Wadżrajana. Ale wszystkie szkoły wadżrajany są zbudowane na filozofii mahajany i również nazywają siebie mahajanami.
Przede wszystkim Theravada podkreśla bezpośredni wgląd uzyskany dzięki krytycznej analizie i doświadczeniu, a nie ślepej wierze
Najstarsza szkoła buddyzmu
Theravada wysuwa dwa historyczne roszczenia. Jednym z nich jest to, że jest to najstarsza praktykowana dziś buddyzm, a druga to, że jest ona bezpośrednio wywodzona z oryginalnej sanghi własnych uczniów Buddy, a Mahajana nie.
Pierwsze twierdzenie prawdopodobnie jest prawdziwe. Różnice sektorowe zaczęły się rozwijać w buddyzmie bardzo wcześnie, prawdopodobnie w ciągu kilku lat od historycznej śmierci Buddy. Theravada rozwinęła się z sekty zwanej Vibhajjavada, która została założona na Sri Lance w III wieku pne Mahajana pojawiła się jako wyróżniająca się szkoła dopiero na początku pierwszego tysiąclecia ne.
Drugie roszczenie jest trudniejsze do zweryfikowania. Zarówno Theravada, jak i Mahayana wyłonili się z podziałów sekciarskich, które miały miejsce po odejściu Buddy. To, czy ktoś jest bliżej „oryginalnego” buddyzmu, jest kwestią opinii.
Theravada różni się od innych głównych szkół buddyzmu, mahajany, na kilka sposobów.
Little Sectarian Division
W przeważającej części, w przeciwieństwie do Mahajany, w Theravadzie nie ma znaczących podziałów sekciarskich. Istnieją oczywiście różnice w praktyce w poszczególnych świątyniach, ale doktryny nie różnią się w Theravada.
Większość świątyń i klasztorów Theravada jest zarządzanych przez organizacje monastyczne w granicach państw. Często buddyjskie instytucje i duchowieństwo Theravada w Azji cieszą się sponsorowaniem przez rząd, ale podlegają także rządowemu nadzorowi.
Indywidualne oświecenie
Theravada podkreśla indywidualne oświecenie; Ideałem jest stać się arhatem (czasem arahantem ), co w języku palijskim oznacza „godny jeden”. Arhat to osoba, która urzeczywistniła oświecenie i uwolniła się z cyklu narodzin i śmierci.
Poniżej ideału arhat znajduje się zrozumienie doktryny anatmana, natury jaźni, która różni się od natury mahajany. Zasadniczo, Theravada uważa, że anatman oznacza, że ego lub osobowość jednostki jest uwięzieniem i złudzeniem. Po uwolnieniu się od tego złudzenia jednostka może cieszyć się błogością Nirwany.
Mahajana natomiast uważa, że wszystkie formy fizyczne są pozbawione wewnętrznej, odrębnej jaźni. Dlatego według Mahajany „indywidualne oświecenie” jest oksymoronem. Ideałem Mahajany jest umożliwienie wszystkim istotom oświecenia razem.
Własna Moc
Theravada naucza, że oświecenie przychodzi całkowicie dzięki własnym wysiłkom, bez pomocy bogów i innych sił zewnętrznych. Niektóre szkoły mahajany uczą również własnej siły, podczas gdy inne nie.
Literatura
Theravada przyjmuje tylko Pali Tipitika jako pismo święte. Istnieje wiele innych sutr czczonych przez Mahajanę, których Theravada nie uznaje za uzasadnione.
Pali kontra sanskryt
Buddyzm theravada używa raczej palijskich niż sanskryckich form wspólnych terminów. Na przykład sutta zamiast sutry ; dhamma zamiast dharmy .
Medytacja
Podstawowym sposobem urzeczywistnienia oświecenia w tradycji Theravada jest Vipassana lub medytacja „wglądu”. Vipassana kładzie nacisk na zdyscyplinowaną samoobserwację ciała i myśli oraz ich wzajemnego połączenia.
Niektóre szkoły mahajany również podkreślają medytację, ale inne szkoły mahajany nie medytują.
