Wiele osób, które przyjmują nazwę agnostyk, zakłada, że czyniąc to, wykluczają się również z kategorii teistów. Istnieje powszechne przekonanie, że agnostycyzm jest bardziej rozsądny niż teizm, ponieważ unika on dogmatyzmu teizmu. Czy to jest dokładne, czy w takich agnostykach brakuje czegoś ważnego?
Niestety powyższe stanowisko nie jest dokładne - agnostycy mogą szczerze w to wierzyć, a teiści mogą szczerze je umocnić, ale opierają się na więcej niż jednym nieporozumieniu na temat teizmu i agnostycyzmu. Podczas gdy ateizm i teizm zajmują się wiarą, agnostycyzm zajmuje się wiedzą. Greckie korzenie terminu to „bez”, a „ gnoza” oznacza znajomość stąd agnostycyzm oznacza dosłownie bez wiedzy, ale w kontekście, w którym zwykle użyty oznacza: bez wiedzy o istnieniu bogów.
Agnostyk to osoba, która nie twierdzi [absolutnej] wiedzy o istnieniu boga (ów). Agnostycyzm można sklasyfikować w podobny sposób jak ateizm: Weak agnostycyzm to po prostu niewiedza lub posiadanie wiedzy o bogach (Bogach) jest stwierdzeniem o wiedzy osobistej. Słaby agnostyk może nie wiedzieć na pewno, czy bóg (y) istnieje, ale nie wyklucza, że taką wiedzę można uzyskać. Natomiast agnostycyzm Silny uważa, że wiedza o bogach nie jest możliwa, to jest stwierdzenie o możliwości poznania.
Ponieważ ateizm i teizm zajmują się wiarą, a agnostycyzm zajmuje się wiedzą, są one właściwie niezależnymi pojęciami. Oznacza to, że można być agnostykiem i teistą. Można mieć wiele różnych wierzeń w bogów, a także nie być w stanie lub nie chcieć twierdzić, że wiadomo na pewno, czy ci bogowie na pewno istnieją.
Na początku może wydawać się dziwne, że ktoś może wierzyć w istnienie boga, nie twierdząc jednocześnie, że jego bóg istnieje, nawet jeśli określimy wiedzę nieco luźno; ale po dalszej refleksji okazuje się, że to wcale nie jest takie dziwne. Wielu, wielu ludzi, którzy wierzą w istnienie boga, robi to z wiarą, a wiara ta jest przeciwstawiona rodzajom wiedzy, którą zwykle zdobywamy na temat otaczającego nas świata.
Rzeczywiście, wiara w ich boga z powodu wiary jest traktowana jako cnota, coś, co powinniśmy robić, zamiast nalegać na racjonalne argumenty i dowody empiryczne. Ponieważ wiara ta jest przeciwstawiona wiedzy, a zwłaszcza wiedzy, którą rozwijamy poprzez rozum, logikę i dowody, nie można powiedzieć, że tego rodzaju teizm opiera się na wiedzy. Ludzie wierzą, ale przez wiarę, a nie wiedzę. Jeśli naprawdę oznaczają, że mają wiarę, a nie wiedzę, to ich teizm należy opisać jako rodzaj teizmu agnostycznego.
Jedna wersja teizmu agnostycznego została nazwana realizmem diagnostycznym. Zwolennikiem tego poglądu był Herbert Spencer, który napisał w swojej książce Pierwsze zasady (1862):
- Nieustannie poszukując wiedzy i będąc nieustannie odrzucanym z pogłębionym przekonaniem o niemożliwości poznania, możemy zachować przy życiu świadomość, że jest ona podobna do naszej najwyższej mądrości i naszego najwyższego obowiązku uważania tego, przez co wszystkie rzeczy istnieją, za Niepoznawalne.
Jest to o wiele bardziej filozoficzna forma tenologii agnostycznej niż opisana tutaj - jest też prawdopodobnie nieco rzadsza, przynajmniej dzisiaj na Zachodzie. Tego rodzaju pełnoprawny teizm agnostyczny, w którym wiara w istnienie boga jest niezależna od jakiejkolwiek twierdzonej wiedzy, należy odróżnić od innych form teizmu, w których agnostycyzm może odgrywać niewielką rolę.
W końcu, chociaż ktoś może twierdzić, że wie na pewno, że jego bóg istnieje, nie oznacza to, że może również twierdzić, że wie wszystko o jego bogu. Rzeczywiście, wiele rzeczy na temat tego boga może być ukrytych przed wierzącym, ilu chrześcijan stwierdziło, że ich bóg działa w tajemniczy sposób ? Jeśli pozwolimy, aby definicja agnostycyzmu stała się dość szeroka i obejmowała brak wiedzy o bogu, to jest to rodzaj sytuacji, w której agnostycyzm odgrywa rolę w czyimś teizmie. Nie jest to jednak przykład teizmu agnostycznego.
