Kiedy buddyzm rozprzestrzenił się poza Indie, pierwszymi narodami, w których się zapuścił, były Gandhara i Cejlon, zwane obecnie Sri Lanką. Ponieważ buddyzm ostatecznie wymarł w Indiach i Gandhara, można argumentować, że najstarszą obecnie żywą tradycję buddyjską można znaleźć na Sri Lance.
Obecnie około 70 procent mieszkańców Sri Lanki to buddyści Theravada. W tym artykule przyjrzymy się, jak buddyzm przybył na Sri Lankę, kiedyś zwaną Cejlonem; jak zakwestionowali go europejscy misjonarze; i jak został ożywiony.
Jak buddyzm przybył na Cejlon
Historia buddyzmu na Sri Lance rozpoczyna się od cesarza Ashoki z Indii (304 - 232 p.n.e.). Aśoka Wielka była mecenasem buddyzmu, a kiedy król Tissa z Cejlonu wysłał emisariusza do Indii, Ashoka skorzystał z okazji, by przekazać królowi dobre słowo o buddyzmie.
Nie czekając na reakcję króla Tissy, cesarz wysłał syna Mahindę i jego córkę Sanghamitta - mnicha i zakonnicę - na dwór Tissy. Wkrótce król i jego dwór zostali nawróceni.
Przez kilka wieków buddyzm kwitł na Cejlonie. Podróżni zgłosili wiele tysięcy mnichów i wspaniałych świątyń. Kanon palijski został po raz pierwszy napisany na Cejlonie. W V wieku wielki indyjski uczony Buddhaghosa przybył na Cejlon, aby studiować i pisać swoje słynne komentarze. Jednak od VI wieku niestabilność polityczna na Cejlonie w połączeniu z najazdami Tamilów z południowych Indii spowodowała spadek poparcia dla buddyzmu.
Od XII do XIV wieku buddyzm odzyskał wiele dawnej energii i wpływów. Potem stanęło przed największym wyzwaniem - Europejczykami.
Najemnicy, kupcy i misjonarze
Lourenco de Almeida (zm. 1508), portugalski kapitan morza, wylądował na Cejlonie w 1505 roku i założył port w Kolombo. W tym czasie Cejlon został podzielony na kilka walczących królestw, a Portugalczycy wykorzystali chaos, aby przejąć kontrolę nad wybrzeżami wyspy.
Portugalczycy nie tolerowali buddyzmu. Zniszczyli klasztory, biblioteki i sztukę. Każdy mnich złapany w szafranowej szacie został stracony. Według niektórych relacji - być może przesadzonych - kiedy Portugalczycy zostali ostatecznie wydaleni z Cejlonu w 1658 roku, pozostało tylko pięciu w pełni wyświęconych mnichów.
Portugalczycy zostali wydaleni przez Holendrów, którzy przejęli kontrolę nad wyspą do 1795 roku. Holendrzy byli bardziej zainteresowani handlem niż buddyzmem i zostawili pozostałe klasztory w spokoju. Jednak syngalescy odkryli, że pod rządami Holandii istnienie korzyści z bycia chrześcijanami; Na przykład chrześcijanie mieli wyższy stan cywilny. Nawróceni byli czasami określani jako „chrześcijanie rządowi”.
Podczas przewrotu wojen napoleońskich Wielka Brytania mogła zdobyć Cejlon w 1796 r. Wkrótce chrześcijańscy misjonarze zaczęli napływać na Cejlon. Rząd brytyjski zachęcał chrześcijańskie misje, wierząc, że chrześcijaństwo wywrze „cywilizacyjny” wpływ na „tubylców”. Misjonarze otworzyli szkoły na całej wyspie, aby nawrócić ludność Cejlonu z ich „bałwochwalstwa”.
W XIX wieku buddyjskie instytucje na Cejlonie były już bliskie śmierci, a ludzie w dużej mierze nie znali duchowej tradycji swoich przodków. Trzej niezwykli ludzie odwrócili ten stan rzeczy na głowie.
Odrodzenie
W 1866 roku charyzmatyczny młody mnich Mohottivatte Gunananda (1823–1890) wezwał chrześcijańskich misjonarzy do wielkiej debaty. Gunananda był dobrze przygotowany. Studiował nie tylko pisma chrześcijańskie, ale także racjonalistyczne pisma Zachodu krytykujące chrześcijaństwo. Podróżował już po wyspach, wzywając do powrotu do buddyzmu i przyciągając tysiące zachwyconych słuchaczy.
W serii debat przeprowadzonych w latach 1866, 1871 i 1873 sam Gunananda debatował nad najważniejszymi misjonarzami na Cejlonie na temat względnych zasług ich religii. Dla buddystów z Cejlonu Gunananda był za każdym razem zwycięzcą.
W 1880 r. Do Gunanandy dołączył nieoczekiwany partner - Henry Steel Olcott (1832-1907), nowojorski prawnik celny, który zrezygnował z praktyki poszukiwania mądrości Wschodu. Olcott podróżował także po Cejlonie, czasami w towarzystwie Gunanandy, dystrybuując prorosyjskie, antychrześcijańskie traktaty. Olcott pobudził buddyjskie prawa obywatelskie, napisał wciąż używany katechizm buddyjski i założył kilka szkół.
W 1883 roku do Olcott dołączył młody syngaleski mężczyzna, który przyjął to imię Anagarika Dharmapala. Urodzony David Hewivitarne, Dharmapala (1864–1933) otrzymał gruntownie chrześcijańskie wykształcenie w misyjnych szkołach na Cejlonie. Kiedy wybrał buddyzm zamiast chrześcijaństwa, przyjął imię Dharmapala, co oznacza „obrońca dharmy”, i tytuł Anagarika „bezdomny”. Nie składał pełnych ślubów zakonnych, ale przez resztę życia żył codziennie ośmioma ślubowaniami Uposatha.
Dharmapala dołączył do Towarzystwa Teozoficznego, założonego przez Olcotta i jego partnerkę Helenę Pietrowną Bławatską, i został tłumaczem Olcotta i Bławatskiego. Jednak teozofowie wierzyli, że wszystkie religie mają wspólny fundament, zasada Dharmapala została odrzucona, a on i teozofowie ostatecznie się rozejdą.
Dharmapala niestrudzenie pracował nad promowaniem nauki i praktyki buddyzmu na Cejlonie i poza nim. Był szczególnie wrażliwy na sposób prezentowania buddyzmu na Zachodzie. W 1893 roku udał się do Chicago do Światowego Parlamentu Religii i przedstawił artykuł na temat buddyzmu, który podkreślał harmonię buddyzmu z nauką i racjonalnym myśleniem. Dharmapala wpłynęła w znacznym stopniu na zachodnie wrażenie buddyzmu.
Po przebudzeniu
W XX wieku ludność Cejlonu zyskała większą autonomię i ostatecznie niezależność od Wielkiej Brytanii, stając się Wolnym Władcą i Niezależną Republiką Sri Lanki w 1956 roku. Od tego czasu Sri Lanka miała więcej niż wstrząsów. Ale buddyzm na Sri Lance jest tak silny, jak nigdy dotąd.
