Wolnomyślenie jest definiowane jako proces stosowania rozumu, nauki, sceptycyzmu i empiryzmu do kwestii wiary i unikanie polegania na dogmatach, tradycji i autorytecie. Ważne jest, aby pamiętać, że ta definicja dotyczy metodologii i narzędzi, których używa się do dochodzenia do przekonań, a nie faktycznych przekonań, z którymi ostatecznie się kończy. Oznacza to, że wolnomyślenie jest przynajmniej teoretycznie zgodne z szerokim zakresem faktycznych przekonań.
W praktyce jednak wolnomyślenie jest najściślej związane z sekularyzmem, ateizmem (szczególnie ateizmem krytycznym), agnostycyzmem, antyklerykalizmem i krytyką religijną. Wynika to częściowo z okoliczności historycznych, takich jak zaangażowanie wolnomyślicieli w rozwój sekularyzmu politycznego, a częściowo z przyczyn praktycznych, ponieważ trudno jest dojść do wniosku, że dogmaty religijne są „prawdziwe” w oparciu o całkowicie niezależne rozumowanie.
Oxford English Dictionary definiuje wolnomyślenie jako:
Swobodne posługiwanie się rozumem w sprawach wiary religijnej, nieograniczone przez szacunek dla władzy; przyjęcie zasad wolnego myśliciela.
John M. Robertson w swojej A Short History of Freethought (Londyn 1899, 3d ed. 1915) definiuje wolnomyślenie jako:
„świadoma reakcja na pewną fazę lub fazy tradycyjnej lub tradycyjnej doktryny w religii - z jednej strony roszczenie do swobodnego myślenia, w sensie nie lekceważenia logiki, ale szczególnej lojalności wobec niej, problemów, z którymi przeszła przeszłość bieg rzeczy nabrał wielkiego znaczenia intelektualnego i praktycznego; z drugiej strony faktyczna praktyka takiego myślenia ”.
W „Frędzlach wiary” w literaturę angielską, starożytną herezję i politykę wolnego myślenia , 1660–1760, Sarah Ellenzweig definiuje „wolnomyślenie” jako
„sceptyczna postawa religijna, w której Pismo Święte i prawdy chrześcijańskiego nauczania są pustymi opowieściami i baśniami”
Widzimy, że choć wolnomyślenie nie wymaga absolutnie żadnych konkretnych konkluzji politycznych lub religijnych, prowadzi ono ostatecznie do świeckiego, niereligijnego ateizmu.
