Dagon był głównym bóstwem Filistynów, których przodkowie wyemigrowali do wybrzeży Palestyny z Krety. Był bogiem płodności i upraw. Dagon zajmował także ważne miejsce w filistyńskich koncepcjach śmierci i życia pozagrobowego. Oprócz swojej roli w religii filistyńskiej, Dagon był czczony w bardziej ogólnym społeczeństwie ludów kananejskich.
Wczesne początki
Kilka lat po przybyciu minojskich przodków Filistynów imigranci przyjęli elementy religii kananejskiej. Ostatecznie główny nacisk religijny zmienił się. Oddawanie czci Wielkiej Matce, pierwotnej religii Filistynów, odbyło się za oddawanie hołdu bóstwu kananejskiemu, Dagonowi.
W panteonie kananejskim Dagon wydaje się być drugim po El pod względem władzy. Był jednym z czterech synów urodzonych dla Anu. Dagon był także ojcem Baala. Wśród Kananejczyków Baal ostatecznie przyjął pozycję boga płodności, którą wcześniej zajmował Dagon. Dagon był czasem kojarzony z bóstwem półksiężycowatym, Derceto (co może tłumaczyć teorię przedstawiania Dagona jako połówki ryby). Niewiele więcej wiadomo o miejscu Dagona w panteonie kananejskim, ale jego rola w religii filistyńskiej jako pierwotne bóstwo jest dość oczywista. Wiadomo jednak, że Kananejczycy sprowadzili Dagona z Babilonii.
Funkcje Dagona
Wizerunek Dagona jest przedmiotem dyskusji. Przekonanie, że Dagon był bogiem, którego górna część ciała była u człowieka, a dolne u ryb, było powszechne od dziesięcioleci. Pomysł ten może wynikać z błędu językowego w tłumaczeniu pochodnej semickiego „dag”. Słowo „dagan” w rzeczywistości oznacza „kukurydzę” lub „zboże”. Sama nazwa „Dagon” pochodzi z co najmniej 2500 lat pne i najprawdopodobniej jest pochodną słowa z dialektu języka semickiego. Pogląd, że Dagon był reprezentowany w ikonografii i statuetkach jako część ryb w Filistrii, nie jest w pełni poparty monetami znalezionymi w miastach fenickich i filistyńskich. W rzeczywistości w zapisie archeologicznym nie ma dowodów na poparcie teorii, że Dagon był w ten sposób reprezentowany. Niezależnie od obrazu, różne postrzeganie Dagon rozwijało się w basenie Morza Śródziemnego.
Cześć Dagona
Kult Dagona jest dość widoczny w starożytnej Palestynie. Był oczywiście najważniejszym bóstwem w miastach Azot, Gaza i Aszkelon. Filistyni polegali na sukcesie Dagona na wojnie i składali różne ofiary na jego korzyść. Jak wcześniej wspomniano, Dagon był również czczony poza konfederacją filistyńskich miast-państw, jak w przypadku fenickiego miasta Arvad. Religia Dagona trwała co najmniej w II wieku pne, kiedy świątynia w Azotus została zniszczona przez Jonathana Macabeasa.
Dwa źródła tekstowe, które wspominają Dagona, oraz władcy i miasta noszące jego imię zasługi. Wspomniały o tym Biblia i listy Tel-el-Amarna. Podczas ustanowienia monarchii izraelskiej (ok. 1000 pne) naród filistyński stał się głównym wrogiem Izraela. Z powodu tej sytuacji Dagon jest wspomniany w fragmentach takich jak Sędziowie 16: 23-24, I Samuel 5 i I Kronik 10:10. Beth Dagon było miastem na ziemi zdobytej przez Izraelitów wymienionych w Jozuego 15:41 i 19:27, zachowując w ten sposób imiennik bóstwa. Litery Tel-el-Amarna (1480-1450 p.n.e.) również wspominają imiona Dagona. W tych listach wpisano dwóch władców Aszkelonu, Yamira Dagana i Dagana Takali.
Pomimo jakiejkolwiek debaty na ten temat widać, że Dagon był na szczycie panteonu filistyńskiego. Dowodził czcią religijną zarówno Filistynów, jak i całego społeczeństwa kananejskiego. Dagon był rzeczywiście kluczowy dla kosmologii Filistynów i istotną siłą w ich indywidualnym życiu.
Źródła:
- Biblia (tłumaczenie NIV). Grand Rapids: Zondervan, 1991.
- DeVries, Lamoine. Miasta świata biblijnego. Peabody, Massachussetts: 1997.
- Keller, Werner. Biblia jako historia. Nowy Jork: Bantam, 1980.
- Knight, Kevin. „Dagon”, The Catholic Encyclopedia 4 (1999): www.newadvent.org, str. 1-2.
- Zwięzły słownik biblijny Revell. Tarrytown, Nowy Jork: Fleming H. Revell, 1984.
