Jedną z najważniejszych cech osądów moralnych jest to, że wyrażają one nasze wartości. Nie wszystkie wyrażenia wartości są również osądami moralnymi, ale wszystkie osądy moralne wyrażają coś o tym, co cenimy. Zatem zrozumienie moralności wymaga zbadania, co ludzie cenią i dlaczego.
Istnieją trzy główne typy wartości, które mogą mieć ludzie: wartości preferencyjne, wartości instrumentalne i wartości wewnętrzne. Każdy z nich odgrywa ważną rolę w naszym życiu, ale nie wszystkie odgrywają równą rolę w formowaniu standardów moralnych i norm moralnych.
Wartość preferencji
Wyrażenie preferencji jest wyrazem pewnej wartości, którą posiadamy. Kiedy mówimy, że wolimy uprawiać sport, mówimy, że cenimy tę aktywność. Kiedy mówimy, że wolimy relaks w domu niż bycie w pracy, mówimy, że spędzamy wolny czas bardziej niż czas pracy.
Większość teorii etycznych nie kładzie dużego nacisku na tego rodzaju wartość, konstruując argumenty za konkretnymi działaniami moralnymi lub niemoralnymi. Jedynym wyjątkiem byłyby teorie etyczne, które wyraźnie stawiają takie preferencje w centrum rozważań moralnych. Takie systemy twierdzą, że sytuacje lub działania, które sprawiają, że jesteśmy najszczęśliwsi, to te, które powinniśmy moralnie wybrać.
Wartość instrumentalna
Kiedy coś jest wyceniane instrumentalnie, oznacza to, że cenimy go tylko jako środek do osiągnięcia innego celu, który z kolei jest ważniejszy. Tak więc, jeśli mój samochód ma wartość instrumentalną, oznacza to, że cenię go tylko w takim zakresie, w jakim pozwala mi wykonywać inne zadania, takie jak dojazd do pracy lub do sklepu. Natomiast niektóre osoby cenią swoje samochody jako dzieła sztuki lub inżynierii technologicznej.
Wartości instrumentalne odgrywają ważną rolę w teleologicznych systemach moralnych - teoriach moralności, które dowodzą, że wybory moralne są tymi, które prowadzą do najlepszych możliwych konsekwencji (takich jak szczęście ludzkie). Dlatego wybór karmienia osoby bezdomnej może być uważany za wybór moralny i jest ceniony nie tylko ze względu na nią, ale raczej dlatego, że prowadzi do innego dobra - dobrobytu innej osoby.
Wartość wewnętrzna
Coś, co ma wewnętrzną wartość, jest cenione wyłącznie dla siebie - nie jest używane po prostu jako środek do jakiegoś innego celu i nie jest po prostu „preferowane” w porównaniu z innymi możliwymi opcjami. Ten rodzaj wartości jest źródłem wielu dyskusji w filozofii moralnej, ponieważ nie wszyscy są zgodni co do tego, że wartości wewnętrzne faktycznie istnieją, a tym bardziej czym są.
Jeśli istnieją wartości wewnętrzne, to w jaki sposób one występują? Czy są jak kolor lub masa, cecha, którą możemy wykryć, dopóki używamy odpowiednich narzędzi? Możemy wyjaśnić, co wytwarza takie cechy, jak masa i kolor, ale co wytworzyłoby cechę wartości? Jeśli ludzie nie są w stanie osiągnąć jakiegokolwiek porozumienia co do wartości jakiegoś obiektu lub zdarzenia, czy to oznacza, że jego wartość, cokolwiek to jest, nie może być nieodłączna?
Wartości instrumentalne vs. wartości wewnętrzne
Jednym z problemów etycznych jest, zakładając, że wartości wewnętrzne naprawdę istnieją, jak odróżnić je od wartości instrumentalnych? Na początku może się to wydawać proste, ale tak nie jest. Weźmy na przykład kwestię dobrego zdrowia - to jest coś, co prawie każdy ceni, ale czy jest to wartość wewnętrzna?
Niektórzy mogą być skłonni odpowiedzieć „tak”, ale w rzeczywistości ludzie cenią sobie dobre zdrowie, ponieważ pozwala im angażować się w działania, które lubią. To uczyniłoby dobre zdrowie wartością instrumentalną. Ale czy te przyjemne czynności są z natury cenne? Ludzie często wykonują je z różnych powodów - więzi społecznych, nauki, testowania swoich umiejętności itp. Niektórzy nawet angażują się w takie działania ze względu na swoje zdrowie!
Być może więc działania te mają raczej charakter instrumentalny niż wewnętrzny - ale co z przyczynami tych działań? Mogliśmy tak kontynuować przez dość długi czas. Wydaje się, że wszystko, co cenimy, jest czymś, co prowadzi do innej wartości, co sugeruje, że wszystkie nasze wartości są, przynajmniej częściowo, wartościami instrumentalnymi. Być może nie ma „ostatecznej” wartości lub zestawu wartości i jesteśmy uwięzieni w stałej pętli sprzężenia zwrotnego, w której rzeczy, które cenimy, prowadzą do innych rzeczy, które cenimy.
Wartości: subiektywne czy obiektywne?
Kolejna debata na polu etyki dotyczy roli, jaką ludzie odgrywają w tworzeniu lub ocenie wartości. Niektórzy twierdzą, że wartość jest konstrukcją czysto ludzką - a przynajmniej konstrukcją każdej istoty o wystarczająco zaawansowanych funkcjach poznawczych. Gdyby wszystkie takie istoty zniknęły z wszechświata, niektóre rzeczy, takie jak masa, nie zmieniłyby się, ale inne rzeczy, takie jak wartość, również by zniknęły.
Inni twierdzą jednak, że przynajmniej niektóre formy wartości (wartości wewnętrzne) istnieją obiektywnie i niezależnie od każdego obserwatora. Dlatego naszą jedyną rolą jest rozpoznanie wewnętrznej wartości, jaką posiadają niektóre przedmioty dóbr. Możemy zaprzeczyć, że mają one wartość, ale w takiej sytuacji albo oszukujemy samych siebie, albo po prostu się mylimy. Rzeczywiście, niektórzy teoretycy etyczni argumentowali, że wiele problemów moralnych można by rozwiązać, gdybyśmy mogli po prostu nauczyć się lepiej rozpoznawać rzeczy, które mają prawdziwą wartość i rezygnują ze sztucznie stworzonych wartości, które nas rozpraszają.
