Ta skrócona relacja o historycznym przejściu i wejściu Buddy do Nirwany pochodzi przede wszystkim z Maha-parinibbana Sutta, przetłumaczonego z Pali przez Siostrę Vajirę i Francisa Story. Inne źródła, z którymi się konsultowano, to Budda Karen Armstrong (Penguin, 2001) i Old Path White Clouds Thich Nhat Hanh (Parallax Press, 1991).
Czterdzieści pięć lat minęło od oświecenia Pana Buddy, a Błogosławiony miał 80 lat. On i jego mnisi przebywali w wiosce Beluvagamaka (lub Beluva), która znajdowała się w pobliżu dzisiejszego miasta Basrah w stanie Bihar w północno-wschodnich Indiach. Był to czas odwrotu deszczów monsunowych, kiedy Budda i jego uczniowie przestali podróżować.
Jak stary wózek
Pewnego dnia Budda poprosił mnichów o odejście i znalezienie innych miejsc na monsun. Pozostanie w Beluvagamaka tylko ze swoją kuzynką i towarzyszką, Anandą. Po odejściu mnichów Ananda zobaczył, że jego pan jest chory. Błogosławiony, w wielkim bólu, znalazł pociechę tylko w głębokiej medytacji. Ale siłą woli pokonał swoją chorobę.
Ananda odetchnęła z ulgą ., ale wstrząśnięta. Kiedy zobaczyłem chorobę Błogosławionego, moje własne ciało osłabło, powiedział. Wszystko przygasło dla mnie, a moje zmysły zawiodły. Wy wciąż cieszyłem się myślą, że Błogosławiony nie dojdzie do ostatecznego odejścia, dopóki nie wyda ostatnich instrukcji mnichom.
Pan Buddha odpowiedział: Czego więcej społeczność mnichów oczekuje ode mnie, Anando? Nauczałem dharmy otwarcie i całkowicie. Nic nie powstrzymywałem i nie mam nic więcej do dodania do nauk. Osoba, która myślała, że sangha zależy od niego jako przywódcy, może mieć coś do powiedzenia. Ale Anando, Tathagata nie ma takiego pojęcia, że sangha zależy od niego. Więc jakie instrukcje powinien dać?
Teraz jestem słaba, Anando, stara, starsza, od dawna już nie ma. To jest mój osiemdziesiąty rok i moje życie jest spędzone. Moje ciało jest jak stary wózek, ledwo połączony.
Przeto, Anando, bądźcie sobie wyspami, schroncie dla siebie, nie szukając innego schronienia; z Dharmą jako waszą wyspą, Dharmą jako waszym schronieniem, nie szukającym innego schronienia.
W Sanktuarium Capala
Wkrótce po tym, jak wyzdrowiał ze swojej choroby, Pan Buddha zasugerował, aby wraz z Anandą spędzili dzień w świątyni, zwanej Świątynią Capala. Kiedy dwaj starsi mężczyźni siedzieli razem, Budda zauważył piękno otaczającego krajobrazu. Błogosławiony kontynuował: Ktokolwiek, Ananda, doskonalił moc psychiczną, gdyby chciał, mógł pozostać w tym miejscu przez cały okres świata lub do jego końca. Tathagata, Ananda, zrobiła to. Dlatego Tathagata może pozostać przez cały okres świata lub do jego końca.
Budda powtórzył tę sugestię trzy razy. Ananda, być może nie rozumiejąc, nic nie powiedziała.
Potem przyszła Mara, zła, która 45 lat wcześniej próbowała odwieść Buddę od oświecenia. Osiągnęłaś to, co zamierzałeś zrobić, powiedziała Mara. Porzuć to życie i wejdź teraz do Parinirwany [kompletnej Nirwany] .
Budda rezygnuje z woli życia
Nie kłopocz się, Zły, Budda odpowiedział. Za trzy miesiące odejdę i wejdę do Nirwany.
Wtedy Błogosławiony, wyraźnie i uważnie, wyrzekł się swojej woli życia. Sama ziemia zareagowała trzęsieniem ziemi. Budda powiedział wstrząśniętemu Anandzie o swojej decyzji o ostatecznym wejściu do Nirwany za trzy miesiące. Ananda sprzeciwił się, a Budda odpowiedział, że Ananda powinien był zgłosić swoje zastrzeżenia wcześniej, i poprosił Tathagatę o pozostanie przez cały okres świata lub do jego końca.
Do Kushinagar
Przez następne trzy miesiące Budda i Ananda podróżowali i rozmawiali z grupami mnichów. Pewnego wieczoru wraz z kilkoma mnichami przebywał w domu Cundy, syna złotnika. Cunda zaprosił Błogosławionego na posiłek w jego domu, a on dał Buddzie danie zwane sukaramaddava . Oznacza to „miękkie jedzenie świń”. Nikt dzisiaj nie jest pewien, co to znaczy. Może to być danie wieprzowe lub danie z czegoś, co świnie lubią jeść, na przykład grzyby truflowe.
Cokolwiek znajdowało się w sukaramaddavie, Budda nalegał, aby tylko on zjadł to danie. Kiedy skończył, Budda powiedział Cundie, aby zakopał to, co zostało, aby nikt inny tego nie zjadł.
Tej nocy Budda cierpiał straszny ból i czerwonkę. Ale następnego dnia nalegał na podróż do Kushinagar, położonego obecnie w stanie Uttar Pradesh w północnych Indiach. Po drodze powiedział Anandzie, aby nie obwiniał Cundy za swoją śmierć.
Smutek Anandy
Budda i jego mnisi przybyli do gaju drzew sal w Kushinagar. Budda poprosił Anandę o przygotowanie kanapy między drzewami, z głową na północ. Jestem zmęczony i chcę się położyć, powiedział. Kiedy kanapa była gotowa, Budda położył się na swojej prawej stronie, jedną nogę po drugiej, z głową wspartą na prawej ręce. Potem drzewa sal rozkwitły, choć nie był to ich sezon, na Buddy spadły jasnożółte płatki.
Budda przemawiał przez pewien czas do swoich mnichów. W pewnym momencie Ananda opuściła gaj, opierając się o słupek drzwi i płacząc. Budda wysłał mnicha, by znalazł Anandę i przyniósł go z powrotem. Wtedy Błogosławiony rzekł do Anandy: Dość, Anando! Nie smuć się! Czy od samego początku nie uczyłem, że ze wszystkim, co jest drogie i umiłowane, musi nastąpić zmiana i separacja? Wszystko, co się rodzi, powstaje, jest złożone i podlega rozkładowi. Jak można powiedzieć: „Niech nie dojdzie do rozwiązania”? To nie może być.
Anando, służyłeś Tathagata z miłującą dobrocią w czynach, słowach i myślach; łaskawie, przyjemnie, z całego serca. Teraz powinieneś dążyć do wyzwolenia się. Błogosławiony wychwalał wtedy Anandę przed innymi zgromadzonymi mnichami.
Parinirwana
Buddha mówił dalej, doradzając mnichom, aby przestrzegali zasad porządku mnichów. Następnie zapytał trzy razy, czy któryś z nich ma jakieś pytania. Nie daj się później wyrzutom sumienia z myślą: „Mistrz był z nami twarzą w twarz, ale twarzą w twarz nie udało nam się go zapytać”. Ale nikt nie odezwał się. Budda zapewnił wszystkich mnichów, że osiągną oświecenie.
Potem powiedział: Wszystkie złożone rzeczy podlegają rozkładowi. Staraj się z należytą starannością. Potem spokojnie przeszedł do Parinirwany.
