Sekularyzm jest jednym z najważniejszych ruchów w historii współczesnego Zachodu, pomagając odróżnić Zachód nie tylko od średniowiecza i bardziej starożytnych epok, ale także od innych regionów kulturowych na całym świecie.
Współczesny Zachód jest tym, czym jest głównie z powodu sekularyzmu; dla niektórych jest to powód do radości, ale dla innych jest to powód do żałoby. Lepsze zrozumienie historii i natury sekularyzmu pomoże ludziom zrozumieć jego rolę i wpływ na dzisiejsze społeczeństwo.
Dlaczego świecka wizja społeczeństwa rozwinęła się w kulturze zachodniej, ale nie tak bardzo w innych częściach świata?
Definiowanie sekularyzmu
Vitalij Cerepok / Getty Images
Nie zawsze istnieje duża zgoda co do tego, czym jest sekularyzm. Jednym z problemów jest fakt, że pojęcia „świeckiego” można używać na wiele powiązanych ze sobą sposobów, które są na tyle różne, że powodują trudności w zrozumieniu, co ludzie mają na myśli. Podstawowa definicja, słowo świecki oznacza po łacinie „tego świata” i jest przeciwieństwem religii. Jako doktryna sekularyzm jest zwykle używany jako etykieta każdej filozofii, która kształtuje swoją etykę bez odwoływania się do przekonań religijnych i która zachęca do rozwoju ludzkiej sztuki i nauki.
Sekularyzm nie jest religią
Niektórzy starają się twierdzić, że sekularyzm jest religią, ale jest to oksymoron, analogiczny do twierdzenia, że kawaler może się ożenić. Badanie cech, które definiują religie jako odrębne od innych rodzajów systemów przekonań, ujawnia, jak błędne są takie twierdzenia, co rodzi pytanie, dlaczego ludzie tak bardzo starają się bronić tej pozycji.
Religijne początki sekularyzmu
Ponieważ pojęcie świeckiego stoi w opozycji do religii, wiele osób może nie zdawać sobie sprawy, że pierwotnie rozwijało się ono w kontekście religijnym. Religijni fundamentaliści i konserwatyści, którzy potępiają wzrost sekularyzmu we współczesnym świecie, mogą być najbardziej zaskoczeni, ponieważ fakt ten pokazuje, że sekularyzm nie jest ateistycznym spiskiem mającym na celu podważenie cywilizacji chrześcijańskiej. Zamiast tego został pierwotnie opracowany w celu zachowania pokoju wśród chrześcijan.
Sekularyzm jako humanistyczna, ateistyczna filozofia
Podczas gdy sekularyzm jest zwykle używany do oznaczenia braku religii, może być również użyty do opisania systemu filozoficznego z implikacjami osobistymi, politycznymi, kulturowymi i społecznymi. Sekularyzm jako filozofię należy traktować inaczej niż sekularyzm jako zwykłą ideę.
Sekularyzm jako ruch polityczny i społeczny
Sekularyzm zawsze silnie kojarzył się z pragnieniem ustanowienia autonomicznej sfery politycznej i społecznej, naturalistycznej i materialistycznej, w przeciwieństwie do sfery religijnej, w której nadprzyrodzoność i wiara mają pierwszeństwo.
Sekularyzm kontra sekularyzacja
Sekularyzm i sekularyzacja są ściśle powiązane, ale nie oferują tej samej odpowiedzi na pytanie o rolę religii w społeczeństwie. Sekularyzm opowiada się za sferą wiedzy, wartości i działań niezależnych od władzy religijnej, ale nie wyklucza automatycznie religii od posiadania władzy w kwestiach politycznych i społecznych. Natomiast sekularyzacja jest procesem obejmującym takie wykluczenie.
Sekularyzm i sekularyzacja mają zasadnicze znaczenie dla wolności i demokracji
Sekularyzm i sekularyzacja są dobrami pozytywnymi, które muszą być bronione jako fundamenty liberalnej demokracji, ponieważ wzmacniają szeroki podział władzy i sprzeciwiają się koncentracji władzy w rękach nielicznych. Dlatego przeciwstawiają się im autorytarne instytucje religijne i autorytarni przywódcy religijni.
Czy istnieje świecki fundamentalizm? Czy istnieją świeccy fundamentaliści?
Niektórzy chrześcijanie twierdzą, że Ameryce grozi „świecki fundamentalizm”, ale co to jest? Najbardziej podstawowe cechy fundamentalizmu chrześcijańskiego nie mogą odnosić się do jakiegokolwiek sekularyzmu, ale nawet cechy, które odnoszą się najogólniej do różnego rodzaju fundamentalizmów, nie mogą odnosić się do sekularyzmu.
Religia w świeckim społeczeństwie
Jeśli sekularyzm sprzeciwia się publicznemu poparciu religii lub obecności postaci kościelnych sprawujących władzę publiczną, jaką rolę pozostawia religia w świeckim społeczeństwie? Czy religia jest skazana na powolny upadek i wyczerpanie? Czy jest relegowany do sieci osobliwych, ale nieistotnych tradycji kulturowych? Przeciwnicy sekularyzmu i sekularyzacji boją się dokładnie takich rzeczy, ale te obawy są co najwyżej niewłaściwe.
Krytyka sekularyzmu
Nie wszyscy uważali sekularyzm za dobro powszechne. Wielu nie uważa sekularyzmu i procesu sekularyzacji za korzystny, argumentując, że w rzeczywistości są one głównymi źródłami wszystkich problemów społecznych. Według takich krytyków porzucenie ateistycznego sekularyzmu na rzecz wyraźnie teistycznych i religijnych podstaw polityki i kultury stworzyłoby bardziej stabilny, moralny i ostatecznie lepszy porządek społeczny. Czy takie krytyki są rozsądne i dokładne?
